Wethouder Grauss

De gemeente Rotterdam is een van de eerste gemeenten die aansloot op het Schuldenknooppunt. En dat is geen toeval. Want schuldregelen is in Rotterdam een belangrijk speerpunt. We spraken met Wethouder Grauss, hij heeft  armoedebestrijding, schuldenaanpak en informele zorg in zijn portefeuille. En ook Ronald Kool, Projectmanager sociaal domein, schoof aan voor het gesprek. We spraken over schuldhulpverlening, armoedebestrijding en over de voorbeeldrol die Rotterdam wil nemen bij het voortvarend afwikkelen van schulden.

1. Schuldhulpverlening staat. o.a. met ‘Samen tegen Schulden’ hoog op de agenda in de gemeente Rotterdam. Waarom is schuldhulpverlening zo’n belangrijk thema voor uw gemeente?

Wethouder Grauss: “Dat is eigenlijk eenvoudig te verklaren, want Rotterdam is de armste stad van Nederland. Volgens het CBS hebben wij de hoogste cijfers van kinderarmoede en ook BKR laat in rapportages zien dat Rotterdam het hoogste aantal registraties heeft. Schulden zijn soms een oorzaak en soms een gevolg. Wanneer je een verstandelijke beperking of verslavingsproblemen hebt, dan kun je dat lang verbloemen, totdat er schulden ontstaan. Schulden zijn de harde manifestatie van het sociale domein.

Het is belangrijk dat we dit serieus nemen en dat we verder kijken naar de oorzaak. Want schulden leiden tot stress. Die stress doet iets met mensen. Van stress word je ongezond en maak je sneller  verkeerde keuzes. Zo ontstaat er een negatief sneeuwbaleffect. We willen dat Rotterdammers gelukkig en gezond zijn. Dat ze kunnen werken en op een positieve manier in het leven staan. Mensen gelukkig maken zal niet lukken, maar het stressniveau verlagen is wel een optie.”

Armoedebestrijding speerpunt in coalitieakkoord Rotterdam

Wethouder Grauss: “Ik ben in 2018 wethouder geworden en toen lag er een coalitieakkoord waarin armoedebestrijding een van de speerpunten was. Er moest een actieplan schulden komen. Dat is Reset Rotterdam geworden. Er werd vooral veel over schulden gepraat. Toen we daar dieper op in gingen, merkten we dat armoede overal in zit. Schulden zijn een belangrijk element, maar je moet bijvoorbeeld ook kijken naar de prijs van een woning. Ook energiearmoede en onderwijs zijn onderliggende thema’s. Al pratend en luisterend, vooral met mensen die zelf in de problemen zitten, zagen we dat het eigenlijk de hele gemeente beslaat. We hebben toen een armoedeaanpak gedefinieerd waar het hele college aan meegeschreven heeft. Er zitten heldere opdrachten in voor Burgemeester en Wethouders. Ik pak het stuk over schulden op. Maar het grotere plaatje is effectieve armoedebestrijding.” 

Ronald Kool over de effecten van de aanpak van wethouder Grauss

Ronald Kool, Projectmanager sociaal domein Gemeente Rotterdam

“Het is goed om te weten dat je in de uitvoering de politieke steun hebt. Het bestrijden van armoede en schulden is een wettelijke taak. De Wgs (Wet gemeentelijke schuldhulpverlening) geldt voor elke gemeente in Nederland. Maar elke gemeente kan hier breder of smaller invulling aan geven binnen de vastgestelde kaders. Wanneer zo’n onderwerp hoog op de politieke agenda staat, kun je meer voor elkaar krijgen. Wat ook erg goed werkt, is dat het hele college het draagt; het is onderdeel van een groter geheel. En dat heeft gevolgen voor de hele keten: de zorg, woningbouwcorporaties, energiebedrijven, ziektekostenverzekeraars en meer. Dat maakt het voor mensen die in de uitvoering zitten makkelijker om te schakelen. Allemaal omdat je je door de politiek gesteund voelt.”

2. Welke andere thema’s rondom schuldregelen hebben op dit moment de meeste aandacht binnen de gemeente Rotterdam? 

Wethouder Grauss; “De koepel is armoedebestrijding. We zijn ook de gemeente met de meeste gedupeerden van de toeslagenaffaire, dus daar zit ook extra aandacht op. Samen met de gemeente Amsterdam zijn we toegetreden tot de Schuldeiserscoalitie. Zo leggen we de lat voor onszelf ook hoog wanneer het gaat om sociaal incasseren. Gemeenten hebben er nog wel eens een handje van om aan de ene kant te helpen en aan de andere kant mensen ongewild in de problemen te brengen. Want mensen hebben vaak schulden bij lokale instanties. Wat doen wij zelf om te voorkomen dat we mensen in de ellende brengen?

We willen verder kijken en hulp aanbieden. Bijvoorbeeld via onze eigen Belastingdienst, via Werk en Inkomen, via de Kredietbank etc. Ik ben verantwoordelijk voor de brede schuldenaanpak en ook voor sociaal incasseren. We laten ervaringsdeskundigen controleren of we ons werk goed doen en dat is best spannend! Samen met hen is het keurmerk ‘Warm Rotterdam’ bedacht (want we gaan niet van arm naar rijk, maar van ‘arm naar warm’). We hopen daar eind dit jaar aan te voldoen. En zo niet, dan weten we precies waar we aan moeten werken. Rond de dag van de armoede (17 oktober) presenteren we onze plannen.” 

3. Hoe verhouden bovenstaande thema’s zich tot het Schuldenknooppunt?

Wethouder Grauss: “Het belangrijkste doel is om het vertrouwen van mensen terug te winnen. Daarnaast willen we sneller contact met mensen die in de financiële problemen zitten. Ook de versnelling in de afwikkeling van schulden is erg belangrijk. Het contact met de ‘ervaringsdeskundigen’ is erg waardevol. Ze geven aan dat het hen al drie maanden kost om een map te maken alleen voor de Kredietbank. Dat moet veel sneller kunnen. Wanneer mensen om hulp vragen, zijn ze al bijna aan het verdrinken. Dan wil je ook snelheid kunnen maken met een oplossing. En die snelheid kan je als gemeente alleen niet bieden.

We hebben ook te maken met Schuldeisers. Het heeft mij echt verbaasd hoeveel zaken nog op papier werden afgehandeld. Er werd nog zoveel geprint en per post verstuurd. Maak eens de stap naar deze eeuw, naar een effectieve digitale omgeving. Dat maakt het proces veel efficiënter. Het Schuldenknooppunt is een perfect voorbeeld van zo’n digitale oplossing die ons in staat stelt om het schuldregelproces terug te brengen van meer dan 3 maanden naar een paar weken”. 

4. Hoe belangrijk is die snelheid waarbinnen een schuldregeling tot stand komt?

Wethouder Grauss: “Elke dag dat een schuldregelproces langer duurt, levert stress en slapeloze nachten op voor mensen met financiële problemen. In de snelheid zit de winst. We gaan dan beter om met gemeenschapsgeld. Snelheid betekent óók winst voor schuldeisers; want er is minder inzet van personeel nodig. Dossiers kunnen eerder worden afgesloten. Daardoor kunnen zij meer mensen helpen. Het is winst voor de mens en voor ons aller portemonnee. Dan zeg ik: gas geven!”

5. Welke organisaties (schuldeisers) zouden zich, wat u betreft, direct moeten aansluiten op het Schuldenknooppunt? 

Wethouder Grauss: “Als je de grootste snelheid wil maken, moet je de grootste spelers meekrijgen: de vaste lasten, de woningcorporaties, de zorg, de energiebedrijven etc. En daarnaast de overheden. Ik ben de vertegenwoordiger van de plaatselijke overheid. Ik denk dat zowel de landelijke als regionale overheid ook die stappen moet zetten. Bij de toeslagenaffaire zien we dat 3 / 4 deel van de schulden die mensen hebben, overheidsschulden zijn.

De landelijke belastingdienst is een veroorzaker van veel ellende. Zij werken nog veel op papier. Dan hebben we nog het CJIB, Duo en Werk en Inkomen (de sociale dienst) en vervolgens een kleiner aandeel voor de gemeentelijke belastingen. Ik vind zelf dat de overheid het goede voorbeeld moet geven. En dat lukt niet van vandaag op morgen, maar die lat ligt wat mij betreft wel echt hoog. Daar spreek ik iedereen op aan en dus ook onze eigen clubs. Ronald weet precies om wie het gaat en hoe ver ze zijn. Maar dat we mee moeten doen, dat mag duidelijk zijn.”

Ronald:”Het is niet morgen geregeld, maar we zijn er wel druk mee bezig. Elke partij die we kunnen aansluiten, kan in een vervolgtraject ook sneller stappen maken. Bij elke schuldregeling die we organiseren, gaat een schrijven mee dat we de communicatie via het Schuldenknooppunt willen laten lopen, dus ‘sluit je aan!’ Soms kunnen de kosten beperkend werken. Wellicht dat we er samen naar kunnen kijken wat daar op landelijk niveau voor georganiseerd kan worden. Maar het is voor iedereen belangrijk dat alles zo snel mogelijk via het Schuldenknooppunt gaat lopen. Wij willen daarin een voortrekkersrol nemen.” 

6. De gemeente Rotterdam is vanaf het begin zeer nauw betrokken bij het ontwikkelen van het Schuldenknooppunt. Wat is de huidige status van de implementatie van het werken met het Schuldenknooppunt? 

Ronald Kool: “De gemeente Rotterdam communiceert sowieso via het Schuldenknooppunt met de partners die al zijn aangesloten. Dit heeft als meerwaarde dat de communicatie altijd gestandaardiseerd is. Het zorgt ervoor dat we elkaar beter begrijpen en we voorkomen misverstanden. Vervolgens kan die communicatie direct in Allegro worden verwerkt, zodat daar ook geen misvattingen meer kunnen ontstaan. Bijvoorbeeld wanneer je praat over €305 schuld, dan kan dat in de keten door een typefoutje niet per ongeluk € 350 worden. Verder werken we met Collectief Schuldregelen, zodat partners ook direct akkoord gaan. Dat maakt dat we meer tijd hebben om inzet te plegen op partners die nog niet zijn aangesloten.”

7. Wat zijn, volgens u, de belangrijkste argumenten voor schuldeisers om op korte termijn  aan te sluiten op het Schuldenknooppunt? 

Wethouder Grauss: “Iedere schuldeiser wil zo min mogelijk tijd en geld kwijt zijn aan het schuldentraject. Omdat schuldregelen via het Schuldenknooppunt bewezen sneller en efficiënter is, zou elke schuldeiser zich moeten aansluiten. Dat lijkt mij logisch. Ondernemers moeten gewoon kijken naar hun eigen portemonnee. Laten we stoppen te werken met paard en wagen, terwijl we een Tesla tot onze beschikking hebben. Stap deze eeuw in en regel zaken digitaal. Wij hebben daarnaast de taak om te kijken wat er echt speelt. Bij het Schuldenknooppunt ligt dit op de ‘schuldenkant’, bij mij op de ‘mensenkant’. En dan is schulden wegwerken zodat er rust ontstaat en stress verdwijnt een belangrijk onderdeel. 

“Maak je deel uit van het probleem of van de oplossing?”

Wethouder Grauss: “Ik denk dat sommige schuldeisers eerst hun ICT systemen aanpassen om koppelen eenvoudiger te maken. Wellicht kunnen we het nieuwe kabinet bewegen om dat te bevorderen. Voor grotere organisaties is het ook een imago vraagstuk. Ben je deel van het probleem of van de oplossing? De gemeente Rotterdam wil in ieder geval een deel van de oplossing zijn. Wanneer we iets verder zijn, kunnen we ook tegen corporaties zeggen: joh, al je concullega’s doen al mee, wanneer ga jij ook meedoen? Je houdt ons op, dat is niet acceptabel. Ik probeer twee dingen te doen: wat goed is voor de mens en voor de portemonee van de samenleving. Gebruik maken van het Schuldenknooppunt is goed voor beiden. De langzaamste bepaalt helaas de snelheid. Wanneer er steeds meer organisaties zijn aangesloten, zal ik de schijnwerpers op de achterblijvers zetten.”

Ronald Kool: “Bekijk het ook vooral bedrijfseconomisch. Wanneer je schulden 75% sneller via het Schuldenknooppunt kan afwikkelen realiseer je een fikse economische besparing.”

“Er zit onterecht een taboe op het hebben van schulden”

Wethouder Grauss: “Op het hebben van schulden zit een groot taboe. We hebben het over schuld in 2 betekenissen, zowel het Engelse woord ‘debt’ (schulden hebben) als het Engelse woord ‘guilt’ (schuldig zijn). In de UK is ‘debtmanagement’ echt een vak. Wij willen dat ook nog professioneler doen. Het stuk van schuld als in ‘je doet iets verkeerd’ – willen we in een ander licht zetten. Uit onderzoek blijkt dat mensen vaak in de problemen komen door echte live changing events: je raakt je baan kwijt of gaat scheiden… Ook schulden die zijn ontstaan door de corona pandemie zijn daar een voorbeeld van. Daar vragen mensen niet om!  Ze doen niets verkeerd en het is zeker niet hun schuld. Daarom ondersteunen we ook al die ondernemers die zijn getroffen door de pandemie.”

TIP van het Schuldenknooppunt: Aansluiten op het Schuldenknooppunt gaat snel en zeer eenvoudig wanneer u aansluit via het webportaal. Een systeemkoppeling kan later alsnog worden gerealiseerd.

8. Het Schuldenknooppunt kan worden ingezet in de 2e fase van het schuldregelproces. Hoe ziet u de toekomst van het Schuldenknooppunt?

Wethouder Grauss: “Ik verbaas me dat we nog zoveel op papier doen: invullen, printen, opsturen, het lijken de Middeleeuwen wel. Koppel een systeem aan je DigiD, dan moet je toch op een plek het overzicht van je schulden kunnen hebben? Ook het afwikkelen van schulden moet beter. Wanneer 80% van de schuldeisers het eens zijn met een regeling, dat moeten we kunnen doorpakken en niet blijven hangen. Het mag professioneler en sneller. 

“Schuldregelen is complex”

Ronald Kool: “Schuldhulpverlening is echt een complex vak. Je moet veel dingen organiseren en iedereen doet dat op zijn eigen manier. Het technische deel is voor veel schuldhulpverleningsorganisaties hetzelfde. Dus daar kan een standaardisatie in plaatsvinden. Dat heeft een platform nodig. De gemeente Rotterdam digitaliseert de klantenmap, zodat mensen hun loonstrookje, schuldbewijzen etc.  kunnen uploaden. En verder is er een enorme lobby op de AVG. Die focus op veiligheid is terecht en tegelijkertijd blijkt dit vaak lastig te organiseren.

Wanneer je het aantal entries en platformen behapbaar maakt, ook voor controlerende organisaties, levert dat direct winst op. Dan zou via DigiD bepaalde informatie beschikbaar kunnen worden gesteld voor schuldhulpverleningsorganisaties. Van daaruit begin je met de inventarisatie van openstaande schulden. Laat Schuldeisers de gegevens dan controleren. Daarna wordt een voorstel voorgelegd. Ga ervan uit dat wij A. de inventarisatie op een professionele manier hebben gedaan, en B. het vrij te laten bedrag op de juiste manier hebben berekend. Daaruit is de aflossingscapaciteit berekend die evenredig wordt verdeeld over de schuldeisers, waar zij automatisch mee akkoord gaan wanneer zij gebruik maken van Collectief Schuldregelen. Op het moment dat je dit hele proces via het Schuldenknooppunt kunt organiseren, zou dat een enorme stap voorwaarts zijn.

9. Hoe kan de gemeente Rotterdam de missie om heel Nederland (SE en SHV) binnen 3 jaar op het Schuldenknooppunt aan te laten sluiten, ondersteunen? 

Wethouder Grauss: “De gemeente Rotterdam loopt graag voorop. En ik overtuig mijn collega’s graag met concrete resultaten.  Geen woorden maar daden. Dat is de Rotterdamse manier. Gewoon doen! In de vorige periode bereikten we nog geen 2000 mensen per jaar, nu bereiken we er 4000. We hebben vorig jaar voor 74.8 miljoen euro schulden weggewerkt en we weten 2x zoveel kinderen in armoede te bereiken. We zetten echt snel stappen vooruit. De resultaten zijn het verhaal. Wij kietelen mensen en organisaties en zetten ze bij elkaar. We hebben als Rotterdam het grootste probleem. Daarom staan we ook collectief voorop om een goede oplossing te omarmen. Alles wat bijdraagt om sneller bij de Rotterdammer te zijn, vind ik interessant.” 

Ronald Kool: “We kunnen straks precies zien wat we als gemeente Rotterdam al met het Schuldenknooppunt doen. Hoe het ons helpt (met name technisch) in de benadering van schuldeisers, en de afhandeling van schulden. Wij kunnen daar vanuit de KBR zeker dingen over delen.”

10. Welke tips heeft u nog voor ons team?

Ronald Kool: “Jullie zijn al actief op LinkedIn en ik zag het Schuldenknooppunt ook voorbij komen in Binnenlands Bestuur. Ik zou jullie aanraden om ook de lobby op te zoeken richting  Den Haag. Jullie mogen nog harder schermen met het feit dat jullie dé oplossing zijn bij communicatie rondom schulden. Zoek nog meer de media op. Wellicht nog een keer naar voren komen in Binnenlands Bestuur? Misschien wel met dit stuk. En ook dat je aan  plangroepen vraagt “Wat zijn jullie top 10 schuldeisers?” en “Kunnen we die samen benaderen”. Misschien een vervolg op de initiële interviews organiseren?” 

Dit is de tijd voor Maatschappelijk verantwoord opdrachtgeverschap en opdrachtnemerschap.” 

Ronald Kool: “Dit ook in het verlengde van ‘zijn we het probleem of maken we deel uit van de oplossing?’ Dat, gekoppeld aan de bedrijfseconomische meerwaarde, is een krachtige combinatie. Je kunt de goede sier maken met een ‘groen’ imago, terwijl het je minder kost (je bespaart op incasso’s) en het ook nog eens geld oplevert.”

Aansluiten op het Schuldenknooppunt

Aansluiten gaat in twee eenvoudige stappen. Het Schuldenknooppunt organiseert elke maand informatiebijeenkomsten waarvoor u zich kunt aanmelden wanneer u meer wilt weten over het Schuldenknooppunt. Via de nieuwsbrief en onze LinkedIn pagina informeren wij u over laatste ontwikkelingen. Direct aansluiten kan uiteraard ook.